1. Charakterystyka grypy
Grypa jest to choroba infekcyjna górnych dróg oddechowych. Wywołana przez wirusy z rodziny ortomyksowirusów. Wyróżniamy 2 rodzaje wirusów grypy wirus A i B Ludzie najczęściej chorują na grypę w okresie zimowym lub wczesną wiosną. Jest to choroba powszechnie występująca na całym świecie, jej powikłania mogą być niezwykle groźne dla organizmu, jednak ludzie często nie zdają sobie z tego sprawy. Głównymi objawami grypy są: wysoka gorączka w okolicach 39-41 stopni, dreszcze, bóle mięsni i stawów, ból głowy, katar, ból gardła i suchy kaszel oraz ogólne osłabienie organizmu. [1][2]
Wirusem grypy można się zarazić drogą kropelkową. Do zakażenia najczęściej dochodzi po przez kontakt z osobą zarażoną, ale również po przez przedmioty, których używa osoba chora np. sztućce. [2]
Nieleczona grypa może doprowadzić do ciężkich powikłań. Głównie ze strony układu oddechowego: zapalenie oskrzeli i płuc, wtórne bakteryjne zapalenie płuc, może nasilać objawy astmy. Oprócz tego może wystąpić odrzucenie przeszczepu, zapalenie nerek, ucha środkowego, zaostrzenie wszelkiego rodzaju chorób już występujących w tym także chorób metabolicznych. Do innych powikłań należy wstrząs toksyczny, zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego. Powikłania neurologiczne: zapalenie mózgu i opon mózgowych, częstsze napady padaczki, toksyczna encefalopatia. Skutkami nieleczonej grypy są ostre psychozy, schizofrenia, śpiączkowe zapalenie mózgu. [3]
2. Wirus grypy
2.1 Charakterystyka
Wirus grypy należy do rodziny ortomyksowirusów. Na świecie występują 3 rodzaje wirusów: A, B, C. Miedzy sobą różnią się one nie tylko budową, ale także potencjalnym organizmem, który zakażają. Wirus grypy A powoduje chorobę u ludzi, ptaków oraz różnych gatunków ssaków. Typ B występuje wyłącznie u ludzi. Natomiast C powoduje głównie chorobę u ludzi i świń.[4][5]
2.2 Budowa wirusa grypy
Wirus grypy są sferyczne o wielkości od 80 do 120 nm. Otoczone SA podwójną osłonką lipidową w skład której wchodzą 2 glikoproteiny( hemaglutynina, neuraminidaza) oraz białko błonowe M2. Wewnątrz znajduje się warstwa białka błonowego typu M1 otacza ono nukleokapsyd. Trzecim elementem budowy wirusa jest rdzeń w skład, którego wchodzą białka strukturalne NP stabilizujące materiał genetyczny jedno niciowe RNA. Genom wirusów składa się z 6-8 segmentów, na obu końcach nici występują sekwencję powtarzalne.[6][7]
2.3 Ewolucja wirusa:
Ewolucja wirusa grypy dotyczy całego materiału genetycznego, jednak największe zmiany dotyczą segmentu kodującego neuraminidazę i hem aglutyninę. Ewolucje spowodowane SA częstymi mutacjami genetycznymi zachodzącymi podczas replikacji. Do najczęstszych należą przesunięcie antygenowe, reasortacja ( wymiana całych segmentów) pomiędzy różnymi wariantami wirusa zakażającego tą samą komórkę. [8][9]
3. Szczepionka przeciw grypie.
3.1 Dostępność w Polsce
W Polsce dostępne są jedynie inaktywowane szczepionki przeciwko grypie tj.:
szczepionki zawierające rozszczepione wiriony wirusa grypy (typu „split”),
szczepionki podjednostkowe (typu „subunit”), zawierające jedynie powierzchniowe
białka wirusa grypy,
szczepionka wirosomalna.
Dostępność szczepionek na rynku farmaceutycznym zależy od sezonu epidemicznego.
Jednak skład wszystkich z tych szczepionek jest taki sam. Zawierają one antygeny tych samych szczepów wirusa grypy, wybranych i dostarczonych producentom szczepionek przez WHO.
3.1.1Szczepionka w zastrzyku
To inaktywowana szczepionka przeciw grypie zawierająca martwego wirusa, którą podaje się w zastrzyku. Można ją stosować u osób powyżej 6 miesiąca życia, u osób zdrowych, jak i tych, które cierpią na chroniczne dolegliwości.
3.1.2 Szczepionka w postaci aerozolu do nosa
To szczepionka zawierająca żywe, osłabione wirusy, które nie powodują grypy (inną nazwą tej szczepionki jest LAIV od jej angielskiej nazwy „live attenuated influenza vaccine”). Zalecana jest dla osób od 2 do 49 roku życia, natomiast nie mogą jej stosować kobiety w ciąży.
3.1.3 Co te dwie szczepionki mają ze sobą wspólnego?
Każda z nich zawiera trzy typy wirusów: A (H3N2), A (H1N1) oraz B i po około dwóch tygodniach od momentu zaszczepienia organizm zaczyna produkować przeciwciała skierowane przeciwko tym wirusom.[10][11]
3.2 Jak działa szczepionka
Szczepienie polega na podaniu zabitych lub żyjących, pozbawionych zjadliwości mikroorganizmów, celem wywołania swoistej odpowiedzi immunologicznej. Po zetknięciu się komórek układu odpornościowego z antygenami bakterii lub wirusów zawartych w szczepionce, układ odpornościowy uczy się je rozpoznawać, eliminuje je oraz „zapamiętuje” na przyszłość. Wytworzona w ten sposób odporność może w niektórych przypadkach być długotrwała, nawet przez całe życie, i można ją łatwo odnowić poprzez powtórne szczepienie. Szczepionka przeciw grypie zawierająca inaktywowane, rozszczepione wirusy.
Odporność pojawia sie po 2-3 tygodniach. Odporność wobec szczepów analogicznych do zawartych w szczepionce lub wobec szczepów pokrewnych utrzymuje sie przez 6-12 mies.
3.3 Działania nie pożądane
Mogą wystąpić: zaczerwienienie, obrzęk, ból, siniak lub stwardnienie w miejscu podania; gorączka, złe samopoczucie, dreszcze, uczucie zmęczenia, ból głowy, mięśni i stawów, nadmierne pocenie – objawy te zazwyczaj ustępują samoistnie po 1-2 dniach. Niezbyt często: świąd, pokrzywka, niespecyficzna wysypka. Rzadko: nerwoból, parestezje, drgawki, przejściowa trombocytopenia, reakcje nadwrażliwości rzadko prowadzące do wstrząsu anafilaktycznego. Bardzo rzadko: obrzęk naczynioruchowy, zapalenie naczyń z
przejściowymi zaburzeniami czynności nerek, zaburzenia neurologiczne (zapalenie mózgu i rdzenia, zapalenie nerwu, zespół Guillain-Barré). [12]
Skupimy się na zespole Guillain-Barré – który jest ostrym, wielokorzeniowym zapaleniem demielizacyjnym ze współistniejącą aksonalną neuropatią ruchową.
Badania przeprowadzone przez amerykański instytut Centers for Disease Control and Prevention (CDC), mieszczące się w Atlancie i Health Insurance Plans, mówią, że istnieje stosunkowo małe zwiększone ryzyko, zespołu Guillaina-Barré.[13] Inaktywowana trójwartościowa szczepionka przeciw grypie (TIV) i donosowa, żywa szczepionka atenuowana przeciw grypie (LAIV). Szczepionka inaktywowana jest bezpieczniejsza. W raporcie opublikowanym w 2011 roku przez Scripps Clinic stwierdza się, że ”dowody są niewystarczające , aby zaakceptować lub odrzucić związek przyczynowy między szczepionką przeciw grypie i GBS ” . Należy również zauważyć, że grypa również może powodować GBS, a w ten sposób szczepienia przeciw grypie może również zapobiec niektórym przypadkom zespołu Guillain-Barré . [14]
Podsumowanie
Obecnie można się zaszczepić przeciwko grypie ale nie można tego zrobić w przypadku uniknięcia zachorowania na zwykłe przeziębienie. Wiele źródeł podaje informacje o zgonach spowodowanych przez grypę. Jest to jednak informacja mająca wywołać lęk i niepokój u ludzi a tym samych nakłonić ludzi do szczepień profilaktycznych na grypę.
Szczepienia nie dają pełnej ochrony przed zachorowaniem na grypę ze względu na to że nigdy w 100 % nie wiadomo jaki typ wirusa będzie atakował w danych sezonie chorobowym. Wirusy grypy wykazują dużą zmienność, dlatego też antygeny szczepionki powinny być dostosowane do cyrkulujących wirusów. Każdego roku trzeba by się więc na nowo szczepić szczepionką, która działałaby przeciwko aktualnie grasującemu wirusowi. Produkcja szczepionek jest przez to utrudniona. Zanim dana szczepionka trafi na rynek potrzeba mniej więcej pół roku czasu. W tym okresie dany szczep wirusa może się już rozprzestrzenić. [15]
Jedni uważają że warto się zaszczepić gdyż grypa jest chorobą, która może wywołać wiele powikłań, zwłaszcza w skrajnych grupach wiekowych takich jak: małe dzieci czy osoby w podeszłym wieku. Kontrowersje związane z tym szczepieniem wynikają z różnego przebiegu tej choroby. Osoby, które przechodzą ją łagodnie, bagatelizują problem. [16] Każdy jest kowalem własnego losu a szczepienia są najtańszą i najskuteczniejszą formą profilaktyki. [17] Inni jak np. Sheryl Walters uważa, że przy tak wielkiej liczbie niekorzystnych efektów ubocznych szczepionki przeciw grypie są potencjalnie niebezpieczne, zwłaszcza że ich przyjmowanie nie daje żadnej ochrony. Co więcej, są one absolutnie niepotrzebne. Wszystko, co jest potrzebne, aby cieszyć się dobrym zdrowiem, występuje w naturalnej postaci na naszej planecie, zaś wytwory człowieka wcale nam w tym nie pomagają. [18] Tak więc każdy po rozważeniu wyżej przedstawionych argumentów powinien się zastanowić czy warto się zaszczepić przeciwko grypie i podjąć korzystniejszą z jego punktu widzenia decyzję.
Bibliografia:
Brydak L.B. : Grypa niebezpieczna dla wszystkich bez względu na wiek. Przewodnik
Lekarza 2012, 1, 53-58.
Stefańska I., Romanowska M., Donevski S., Gawryluk D., Brydak L. B.: Co-infections
with influenza and other respiratory viruses. W: Advances in Pneumology, 17-18 June 201
L.B. Brydak Grypa chorobą rodziny Family Medicine & Primary Care Review 2011, 13, 2: 281–286.
Brydak L.B.: Grypa. Pandemia grypy – mit czy realne zagrożenie? Oficyna Wyd. RYTM, Warszawa, 2008.
Brydak L.B: Zakażenia wywołane przez wirusy oddechowe możliwości ich kontrolowania.
Polski Merkuriusz Lekarski 2011, XXX(179), 355-358
Zakażenia ortomyksow irusami u osób z zaburzeniami odporności Ilona Stefańska1, 2, Tomasz Dzieciątkowski3*, Grażyna Młynarczyk3 POST. MIKROBIOL.,2012, 51, 2, 99–108.http://www.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=m10&ms=685&ml=pl&mi=685&mx=0&ma=18575http://www.vicks.pl/poradnik-przeziebienia-i-grypy/profilaktyka-zapobieg…
Sanofi Pasteur 15.09.2007- http://www.asmedica.pl/grypa/vaxigrip.pdf.
1528-4050 _ 2012 Wolters Kluwer Health | Lippincott Williams & Wilkins.
American Journal of Epidemiology Vol. 175, No. 11 DOI: 10.1093/aje/kws195 Advance Access publication: May 11, 2012.
Elżbieta Dybisławska, Szczepienia przeciw grypie.
Marta Figielska, Grypa – warto się szczepić. Manager Apteki, Rocznik 2007, Nr 8
Brydak L. Dlaczego powinno się szczepić przeciwko grypie? Rynek zdrowia, 21.12.2012
Sheryl Walters, Six Good Reasons to Avoid the Flu Shot, 27 października 2008 http://www.naturalnews.com/024624.html