1) Wstęp, cel pracy.
Na polskim rynku farmaceutycznym dostępnych jest kilkanaście preparatów zawierających jako główny składnik wyciąg z owoców Borówki czernicy (Fructus Myrtilli). Preparaty te, które stanowią głównie suplementy diety, na pewno mogą pochwalić się różnorodnością cen, które wahają się od 10 do 100 zł za opakowanie. Celem pracy było sprawdzenie, czy wykorzystanie tego surowca roślinnego może mieć sens profilaktyczny lub terapeutyczny w schorzeniach oczu.
2) Charakterystyka surowca
Borówka czernica, czyli Vaccinium myrtillus jest rośliną szeroko rozpowszechnioną w Polsce, a surowiec farmaceutyczny stanowi dojrzały i wysuszony owoc – Fructus Myrtilli. Wykorzystywany w lecznictwie ze względu na wysoką zawartość garbników, co sprawia, że bardziej znany jest z działania przeciwbiegunkowego, zawiera również antocyjany, które mają mieć korzystny wpływ na zdolność widzenia, poprawiając ją szczególnie w nocy. [1]
3) Zestawienie wyników badań
Rozważania zaczniemy od początku, czyli od wchłaniania związków czynnych zawartych w owocach Borówki. Przeprowadzono badanie, które potwierdza, że antocyjany wchłaniają się i wykazują działanie wielokierunkowe zarówno w organizmie zwierząt jak i ludzi. Poszczególne związki, jak ich metabolity, zostały oznaczone w różnych tkankach m.in. w mózgu, a także w oczach. [2]
Dalej przejdźmy do profilaktyki. Badano, czy ekstrakt z Borówki ma wpływ na utrzymanie fizjologicznej homeostazy i odnowę komórek nabłonkowych rogówki. Wyniki przemawiają na korzyść ekstraktów z Borówki, ze względu na obserwowany zarówno wzrost żywotności jak i liczby komórek nabłonkowych oraz glikozaminoglikanów. Co ważne nie wykazano cytotoksyczności powyższych ekstraktów w szerokim zakresie stężeń. [3] Następnie badano, czy związki czynne zawarte w Borówce mają wpływ ochronny na siatkówkę. Badanie przeprowadzono na myszach oraz in vitro. Wyniki wskazują na działanie neuroochronne antocyjanów zawartych w Borówce i to zarówno w warunkach in vitro jak i in vivo. [4]
Następnie badano, czy ekstrakty z Borówki mogą mieć korzystny wpływ również w stanach patologicznych oczu. Badanie przeprowadzono na myszach, wywołując u nich stan zapalny, który następnie leczono podając różne stężenia ekstraktu z Borówki. Wykazano pozytywny wpływ powyższych ekstraktów i zaobserwowano zależność działania od stężenia danego ekstraktu. [5]
Ze względu na to, że preparaty z Borówki są wskazane również u osób długo pracujących przy komputerze należałoby sprawdzić, czy i w tym przypadku wskazanie to jest uzasadnione. Przeprowadzono badania na królikach, których siatkówka oka została uszkodzona przez światło. Królikom podawano owoce Borówki przed ekspozycją na światło i wykazano zmniejszenie fotouszkodzenia u królików, które je otrzymywały. [6] Podobne badania traktujące o wpływie ekstraktów z Borówki na powstawanie stresu oksydacyjnego w komórkach (związanego z powstawaniem wolnych rodników) również wskazały na to, że związki zawarte w ekstraktach z Borówki mają korzystny wpływ na zmniejszenie stresu oksydacyjnego, [7] a więc chronią oczy przed uszkadzającymi je czynnikami zewnętrznymi.
4) Wnioski
Związki czynne zawarte w owocach Borówki czernicy wchłaniają się do organizmu i ulegają metabolizmowi.
Wykazano, że antocyjany Borówki mają działanie ochronne na stan rogówki, a także ułatwiają jej regenerację.
Ekstrakty z Borówki mają korzystny wpływ na zmniejszenie stanu zapalnego, a także zapobiegają uszkodzeniu siatkówki przez światło.
5) Podsumowanie
Liczne badania wykazują sensowność stosowanie preparatów z owoców Borówki zarówno w profilaktyce jak i pomocniczo w leczeniu schorzeń oczu. Jednak ze względu na to, że preparaty dostępne na rynku polskim zarejestrowane są jedynie jako suplementy diety należałoby się zastanowić nad możliwościami dalszych badań (zwłaszcza dostępności farmaceutycznej związków czynnych w tych preparatach i właściwej, leczniczej dawki) i wprowadzeniu na rynek leku, który można by stosować w powyższych przypadkach.
6) Literatura
[1] http://farmakognozja.farmacja.pl/baz_suro/baza.php?klasa=fructus&id=51
[2] Daniele Del Rio, Gina Borges and Alan Crozier, Berry flavonoids and phenolics: bioavailability and evidence of protective effects, British Journal of Nutrition (2010), 104, S67–S90,
[3] Juxian Song, Yiqing Li, Jian Ge, Yongheng Duan, Stephen Cho-Wing Sze, Yao Tong, Pang-Chui Shaw, Tzi-Bun Ng, Kam Chuen Tsui, Yehong Zhuo, Kalin Yanbo Zhang, Protective effect of bilberry (Vaccinium myrtillus L.) extracts on cultured human corneal limbal epithelial cells (HCLEC)., Phytotherapy Research, 04/2010,
[4] Matsunaga N, Imai S, Inokuchi Y, Shimazawa M, Yokota S, Araki Y, Hara H, Bilberry and its main constituents have neuroprotective effects against retinal neuronal damage in vitro and in vivo, Mol Nutr Food Res. 2009 Jul;53(7)
[5] Yao N, Lan F, He RR, Kurihara H, Protective effects of bilberry ( Vaccinium myrtillus L.) extract against endotoxin-induced uveitis in mice, Journal of Agricultural and Food Chem. 2010 Apr 28;58(8),
[6] Liu Y, Song X, Han Y, Zhou F, Zhang D, Ji B, Hu J, Lv Y, Cai S, Wei Y, Gao F, Jia X., Identification of anthocyanin components of wild Chinese blueberries and amelioration of light-induced retinal damage in pigmented rabbit using whole berries., Journal of Agricultural and Food Chem. 2011 Jan 12;59(1),
[7] Paul E. Milbury 1 , Brigitte Graf 2 , Joanne M. Curran-Celentano 3 and Jeffrey B. Blumberg 1, Bilberry (Vaccinium myrtillus) Anthocyanins Modulate Heme Oxygenase-1 and Glutathione S-Transferase-pi Expression in ARPE-19 Cells, Invest. Ophthalmol. Vis. Sci. May 2007 vol. 48 no. 5 2343-2349,