Święta ( i nie tylko) bez problemów z wątrobą
Idą święta- czas prezentów, spotkań z bliskimi, a co się z tym wiąże- wspólnego biesiadowania oraz … dolegliwości trawiennych. Brzmi znajomo?
Świąteczne ucztwanie to ciężka próba dla naszej silnej, a raczej słabej woli i dla układu pokarmowego. Gdy stół ugina się od ulubionych przysmaków, a łakomstwo bierze górę, na efekty nie trzeba długo czekać. Pojawia się niestrawność , wzdęcia, bóle brzucha- skutki niedostatecznego wytwarzania żółci przez wątrobę lub jej wydzielania z pęcherzyka.
A wszystko przez nasze zwyczaje. W Wigilię koniecznie musimy spróbować 12 potraw- bo któż z nas nie chce cieszyć się szczęściem w nadchodzącym roku? W świątecznym menu nie brakuje tradycyjnych polskich potraw, jak bigos, smażone ryby, mięsa, sałatki pełne majonezu czy też niezliczone słodycze i ciasta. Ponadto, te ilości jedzenia muszą koniecznie być pochłonięte w ciągu 1 czy 2 dni. Co więcej, godziny spędzone w bezruchu za stołem, leniwe wieczory przed telewizorem i trudno się dziwić, że wątroba zaczyna odmawiać posłuszeństwa. Świąteczny brak umiaru w jedzeniu i piciu (w szczególności alkoholi) to już nasza narodowa tradycja. Co prawda, możemy próbować z nią wygrać, ale czy komuś się to udało?
Część z nas już wie, co się wydarzy i zaopatruje domowe apteczki na zapas, jeszcze przed Świętami.
Co warto polecać pacjentom i dlaczego? Które substancje mają potwierdzone działanie żółciotwórcze i żółciopędne? Które zadziałają ochronnie na miąższ wątroby? Które przyspieszą eliminację szkodliwych substancji? Czy wszystkie dostępne preparaty zawierają substancje skuteczne w zapobieganiu i leczeniu dolegliwości wątroby (nie tylko tych świątecznych).
Aby odpowiedzieć na te pytania i służyć w aptece fachową radą przestudiujmy dostępne badania prowadzone w tym zakresie.
Wśród związków o działaniu hepatoprotekcyjnym stosowanych w chorobach wątroby różnego pochodzenia wyróżniamy:
1. Fosfolipidy
Fosfolipidy stanowią istotny składnik budowy błony komórkowej – zapewniają prawidłową płynność i właściwości biofizyczne tej struktury komórkowej. Występują obficie szczególnie w tkance nerwowej, wątrobie i krwi [1].
W badaniach in vitro oraz w testach na zwierzętach, w których stosowano jeden z fosfolipidów (polienolofosfastydylocholinę (PPC) z oczyszczonego ekstraktu z nasion soi) stwierdzono, że fosfolipidy wpływają na funkcje komórki (zależne od błony) oraz wykazują działania: antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Wykazano również pozytywny wpływ na apoptozę, regenerację, procesy naprawcze i ochronne błony komórkowej hepatocytów, na sygnalizację międzykomórkową, odpowiedź receptorową, jak również detoksykację w zatruciach chemikaliami i lekami.
Przeprowadzone randomizowane badania kliniczne (głównie w Europie i Azji) wykazały poprawę subiektywnych objawów, a także wyników (klinicznych, biochemicznych i obrazowych) u pacjentów w schorzeniach, takich jak: stłuszczenie wątroby różnego pochodzenia, zatrucie lekami, oraz pomocniczo w przewlekłym WZW i śpiączce wątrobowej. Dodatkowo, podczas stosowania terapii nie zaobserwowano działań niepożądanych [2].
Warto dodać że prowadzone były również badania nad związkiem złożonym- koniugatem fosfolipidów. Prace te przeprowadzono na embrionalnej linii ludzkich komórek wątroby. Wykazały, że koniugat kwasu ursodeoksycholowego z lizofosfatydyloetyloamidem (w porównaniu ze stosowanymi w monoterapii: kwasem ursodeoksycholowym oraz fosfatydylocholiną), znamiennie silniej hamuje apoptozę indukowaną czynnikiem martwicy nowotworu TNF-alfa i stan zapalny w hepatocytach . Ponadto zmniejsza uszkodzenie wywołane przez podwyższone stężenie fosfolipazy A. Analiza ekspresji genów wątroby wykazała również, że leczenie koniugatem wstrzymuje ekspresję kluczowych cytokin i chemokin prozapalnych, które pośredniczą w pogłębieniu uszkodzenia miąższu wątroby [3].
2. Związki wyizolowane z karczocha zwyczajnego Cynara scolymus – cynaryna, kwas chloro genowy
Liście karczocha są od dawna stosowane w medycynie ludowej we względu na ich działanie żółciopędne i hepatoprotekcyjne, które przypisuje się zawartości cynaryny. Ekstrakt z karczocha zawiera także inny związek- kwas chloro genowy- o właściwościach antyoksydacyjnych. W badaniach in vitro stwierdzono, że obie te substancje polepszają przepływ żółci i działają ochronnie na wątrobę [4].
Co ciekawe, te same związki podane szczurom oddzielnie, w dawkach równoważnych do obecnych w ekstrakcie nie spełniają już swojej leczniczej roli (potwierdzone histopatologicznie i biochemicznie) [5].
Stosowne badania przeprowadzono również na grupie pacjentów z dyspepsją funkcjonalną oporną na leczenie farmakologiczne. Po 30 dniach podawania ekstraktu z karczocha odnotowano zmniejszenie objawów choroby. Ponadto stwierdzono spadek stężenia cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i trójglicerydów w stosunku do wartości wyjściowych [6].
3. Związki wyizolowane z ostropestu plamistego Sylibum marianum – sylimaryna
Sylimaryna to kompleks pozyskiwany z łupin nasiennych ostropestu plamistego. Sylimaryna składa się przede wszystkim z flawonoliganów: sylibinę, izosylibinę, sylikrystynę i sylidianinę oraz flawonoidu – taksifolinę Zawartość sylimaryny w surowcu roślinnym wynosi 2-3%, z czego ok. 50% stanowi sylibina [7].
Wykazuje efekt ochronny przy napromieniowaniu. Badano (na szczurach) działanie sylimaryny po podaniu doustnym i dożylnym. W obu przypadkach stwierdzono wysoką ochronę, jednakże lepszą przy podaniu dożylnym. Silimaryna działa jako środek zwiększający zawartość zredukowanego glutationu w wątrobie i zapobiega peroksydacji lipidów. Znacząco przywraca aktywność enzymów (AP, ALT i AST) [8].
Dodatkowo sylimaryna wykazuje efekt ochronny przy podawaniu hepatotyksycznych leków przeciwgruźliczych (badania na zwierzętach) oraz nie wykazuje znamiennej toksyczności na organizm ludzki, dlatego jej preparaty z powodzeniem mogą być stosowane w terapii zapobiegawczej [9].
W badaniach in vitro oraz badaniach na zwierzętach i ludziach wykazano właściwości przeciwutleniające sylimaryny- jest skuteczna w regeneracji wątroby i przywraca jej funkcje [10]. Pomimo niewielkiego wchłaniania tego związku po podaniu doustnym, dawka wielkości 420mg/dzień daje widoczne efekty terapeutyczne i jest dobrze tolerowana w leczeniu marskości wątroby w początkowym jej stadium [11]. Ponadto sylibina w dawce 48mg/kg mc/dzień prawdopodobnie mogłaby być użyta jako antidotum w zatruciu grzybami Amanita phalloides- wymaga to jednak dalszych badań [12].
4. Ornityna
Ornityna to aminokwas wzmagający usuwanie amoniaku z organizmu przez zwiększenie syntezy mocznika w cyklu mocznikowym w wątrobie. Przyspiesza wątrobowe i mózgowe procesy odtruwania, korzystnie wpływając na przemiany białek, tłuszczów i węglowodanów w organizmie oraz działa regenerująco na uszkodzone komórki wątrobowe [13].
W badaniach (in vitro, in vivo i na per fundowanych narządach) wykazano, że produkcja mocznika z amoniaku jest ograniczana zarówno przez endogenną, jak i podawaną farmakologicznie ornitynę [14].
Podawanie dużych dawek ornityny (w postaci asparaginianu ornityny) redukuje wysoki poziom amoniaku we krwi indukowany chlorkiem amonu, trawionymi białkami lub występującym jako kliniczne powikłanie marskości wątroby [15].
Jak widać, z powyższych danych naukowych, dysponujemy pewnym „arsenałem” w walce w niedomogami wątroby. Na rynku istnieje wiele preparatów zawierających omawiane substancje – zarówno pojedyncze związki, jak i kompleksowe połączenia kilku z nich. Jednak według powiedzenia- „lepiej zapobiegać, niż leczyć” – dlatego warto zachować umiar przy stole, a po posiłku zażyć trochę ruchu i koniecznie pójść na długi spacer.
Bibliografia:
- ↑ Cronshaw, D. G.; Kouroumalis, A; Parry, R; Webb, A; Brown, Z; Ward, SG: Evidence that phospholipase C-dependent, calcium-independent mechanisms are required for directional migration of T lymphocytes in response to the CCR4 ligands CCL17 and CCL22. Journal of Leukocyte Biology, 2006, 79, 1369–80
- ↑ Gundermann KJ, Kuenker A, Kuntz E, Droździk M.: Activity of essential phospholipids (EPL) from soybean in liver diseases. Pharmacol Rep., 2011, 63, 643-59
- ↑ Pathil A, Warth A, Chamulitrat W, Stremmel W.: The synthetic bile acid-phospholipid conjugate ursodeoxycholyl lysophosphatidylethanolamide suppresses TNFα-induced liver injury. J Hepatol, 2011, 54, 674-84
- ↑ Wegener T, Fintelmann V.: [Pharmacological properties and therapeutic profile of artichoke (Cynara scolymus L.). Wien Med Wochenschr. 1999, 149, 241-7
- ↑ Speroni E, Cervellati R, Govoni P, Guizzardi S, Renzulli C, Guerra MC: Efficacy of different Cynara scolymus preparations on liver complaints. Journal of Ethnopharmacology, 2003, 86, 203–211
- ↑ Sannia A.: [Phytotherapy with a mixture of dry extracts with hepato-protective effects containing artichoke leaves in the management of functional dyspepsia symptoms]. Minerva Gastroenterol Dietol., 2010, 56, 93-9
- ↑ F. Fraschini, G. Demartini, D. Esposti: Pharmacology of Silymarin. Clin Drug Invest., 2002, 22
- ↑ Laila A. Ramadan, Hamaed M. Roushdy, Gamal M. Abu Senna, Noure E. Amin, Ola A. el- Deshw: Radioprotective effect of silymarin against radiation induced hepatotoxity. Pharmacological Research, 2002, 6
- ↑ Sude Eminzade, Fikriye Uras, Fikret V Izzettin: Silymarin protects liver against toxic effects of anti-tuberculosis drugs in experimental animals. Nutr Metab., 2008, 5, 5-18
- ↑ S.C. Pradhan & C. Girish: Hepatoprotective herbal drug, silymarin from experimental pharmacology to clinical medicine. Indian J Med Res 124, 2006, 491-504
- ↑ Saller R, Brignoli R, Melzer J, Meier R., An updated systematic review with meta-analysis for the clinical evidence of silymarin. Forsch Komplementmed, 2008, 15, 9-20
- ↑ Wellington K, Jarvis B.: Silymarin: a review of its clinical properties in the management of hepatic disorders. BioDrugs, 2001, 15, 465-89
- ↑ http://bazalekow.mp.pl/leki/doctor_subst.html?id=636
- ↑ Blanco Vela CI, Poo Ramírez JL.: Efficacy of oral L-ornithine L-aspartate in cirrhotic patients with hyperammonemic hepatic encephalopathy. Ann Hepatol., 2011, 10, 55-9
- ↑ Sikorska H, Cianciara J, Wiercińska-Drapało A.: Physiological functions of L-ornithine and L-aspartate in the body and the efficacy of administration of L-ornithine-L-aspartate in conditions of relative deficiency. Pol Merkur Lekarski, 2010, 28(168), 490-5