Witaminy są grupą związków niezbędnych dla rozwoju, normalnego wzrostu i funkcjonowania organizmów żywych. Niewielkie ilości witamin, m.in. kwasu askorbowego zwanego witaminą C, są wymagane do utrzymania dobrego zdrowia, natomiast niedobór jest przyczyną poważnych chorób u ludzi [1]. Kwas askorbinowy wykazuje wielokierunkowe działanie.
Witamina C jest szeroko rozpowszechniona w świecie roślinnym , natomiast produkty pochodzenia zwierzęcego zawierają jej stosunkowo niewiele. Z tego powodu coraz częściej słyszy się o niedoborach tej witaminy, które objawiają się : osłabioną odpornością, utrudnionym gojeniem ran oraz prowadzą do zmniejszonej wydolności organizmu. Przewlekłe niedobory doprowadzaja do niedokrwistości i szkorbutu [2].
Dzienne spożycie witaminy C powinno wynosić mniej niż 1 g [3]. Czy rzeczywiście kwas askorbinowy jest koniecznym składnikiem codzienej diety, który wykazuje tylko działania pozytywne?
Witamina C wykazuje przeciwhistaminowe działanie dzięki czemu może dawać ulgę osobom z alergicznym nieżytem nosa [4].
Stosowanie witaminy C skraca czas trwania przeziębienia u dzieci i dorosłych. Przeprowadzono badania na uczniach w szkole narciarskiej. Nie zaobserwowano korzyści z zastosowania łącznej dawki witaminy C w dawce 10 g podzielonej na trzy pierwsze dni choroby. Stwierdzono, że stosowanie witaminy C w dawce 8 g na dzień może uchronić przed objawami ze strony górnych dróg oddechowych [5].
Ponadto regularne stosowanie witaminy C skraca czas trwania epizodów i nasilenie objawów przeziębienia o 23 % oraz zmniejsza częstość występowania przeziębienia o 9% wśród populacji. Profilaktyka powinna być szczególnie stosowana u osób w podeszłym wieku, którzy mają obniżony poziom witaminy C. Osoby starsze mogą być bardziej podatni na infekcje dróg oddechowych niż ludzie młodzi [6].
Należy również wspomnieć, iż witamina C (kwas askorbinowy) jest antyoksydantem, który pełni w komórkach istotną rolę w utrzymaniu odpowiedniego potencjału oksydoredukcyjnego i poprzez uczestnictwo w neutralizowaniu reaktywnych form tlenu oraz azotu chroni makrocząsteczki komórki przed powstawaniem uszkodzeń oksydacyjnych. Najważniejszą właściwością leżącą u podstaw biologicznej aktywności kwasu askorbinowego jest jego zdolność odwracalnego utleniania i redukcji. Doświadczenia przeprowadzone na liniach komórkowych wskazują, że witamina C w małym stężeniu funkcjonuje jako antyoksydant i obniża liczbę uszkodzeń genetycznych, natomiast w dużym stężeniu i dodatkowo w obecności jonów metali przejściowych wykazuje prooksydacyjny charakter [7].
Powyższe przykłady nie są jedynymi istotnymi właściwościami witaminy C. Badania i eksperymenty kliniczne wskazują, że witaminy C i E mogą hamować wzrost Helicobacter pylori i zwiększać działanie antybiotyków. Istnieje kilka propozycji mechanizmów działania tych witamin. Po pierwsze, witaminy C i E osłabiają mikrośrodowisko H.pylori przez tłumienie stresu oksydacyjnego i uszkodzenia oksydacyjne DNA błony śluzowej żołądka, w ten sposób hamując wzrost Helicobacter pylori. Po drugie, witaminy C i E mogą wzmocnić układ odpornościowy i zapewniają odpowiednie środowisko dla antybiotyków, które zwalczają bakterie [8].
Ostatnią z ważniejszych właściwości kwasu askorbinowego jest działanie przeciwnowotworowe. Jednakże w przypadku tejże właściwości zdania są podzielone. Witamina C stosowana w dużych dawkach, uniemożliwia przekształcenie się w nitrozoaminy azotynów i azotanów znajdujących się w pożywieniu (dodatki spotykane najczęściej w wędlinach). Większość nitrozoaminy ma działanie rakotwórcze i może powodować raka żołądka lub nowotworu złośliwego jelit. Specjalista od oczyszczania organizmu G.P.Małachow, zaleca na 1 gram spożywanego białka zwierzęcego, zastosować 1 gram witaminy C w celach przeciwdziałania gniciu białka w jelicie [9].
Wyniki badań zespołu badawczego profesora Lunec opublikowano w jednym z najbardziej znanych czasopism specjalistycznych Nature. Artykuł nie stwierdza, że witamina C może spowodować raka, miażdżycę lub inne uszkodzenie zdrowia. Zespół prof. Lunec badał działanie witaminy C w taki sposób, że mierzył poziom dwóch wskaźników w limfocytach (jeden z rodzajów obronnych krwinek białych), które według dzisiejszej wiedzy – wskazują na oksydacyjne uszkodzenie kwasów nukleinowych. Zespół ocenił swoje wyniki w ten sposób, że daje to do myślenia i skłania do ostrożności. Nie twierdzi się jednak nic konkretnego, co wskazywałoby na szkodliwe działanie witaminy. Dr Ewan Cameron, specjalista od nowotworów, w latach 60-tych podawał pacjentom w końcowej fazie choroby nowotworowej 10g witaminy C dziennie i zaobserwował, że żyli oni cztery razy dłużej niż chorzy nie stosujący witaminy C [9].
Badania prowadzone na myszach po heteroprzeszczepach na skutek raka trzustki pokazały, że podawanie dootrzewnowo 4g/kg m.c./dobę kwasu askorbinowego spowodowało zmniejszenie guza o 42%. Jednak udowodniono, że nie można stosować jednocześnie witaminy C i glutationu, ponieważ wykazują one działanie antagonistyczne [10].
Wszelkie eksperymenty i doświadczenia pokazują, że witamina C wykazuje wiele korzystnych działań. Jednak czy aby na pewno można ją stosować całe życie?
Choć powszechnie uznana jest za bezpieczną, w dawkach zakwaszających mocz (4-12 g/dobę) może powodować kamicę układu moczowego [4].
Przeprowadzono badania, w których 15 pacjentów po zabiegu otrzymywało 0 (placebo), 100, 500, 1000 lub 2000 mg kwasu askorbinowego. Badania wykazały, iż podawanie witaminy C w dawce 500 i większej zwiększyło równoważnik wsytępowania szczawianu w moczu. Spowodowało to wzrost wydalania szczawianów z 6 do 13 mg w ciągu dnia, a tym samym zwiększyło się ryzyko kamicy nerkowej [11].
Reasumując, aby zapobiec wystąpieniu wielu niepożądanych chorób i dolegliwości, wskazane jest stosowanie kwasu askorbinowego. Wiele badań przeprowadzonych przez wybitnych naukowców i lekarzy potwierdza wielokierunkowość jej działania. Jednakże należy pamiętać, że przedawkowanie może spowodować wystąpienie kamicy nerkowej, co jest niekorzystnym skutkiem działania
witaminy C.
[1] Kleszczewska E.: „Biologiczne znaczenie witaminy C ze szczególnym uwzględnieniem jej znaczenia w metabolizmie skóry”, Pol. Merk. Lek., 2007, XXIII, 138, 462
[2] Miktus M.: „Witaminy. Część II: Ogólna charakterystyka witaminy C”, Żywienie i zdrowie, Rocznik 3 , NR 1(12), styczeń 2000
[3] Szotowa W: „Tolerowane górne poziomy spozycia niektórych witamin”, Pediatria Współczesna. Gastroentwerologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka 2001, 3,2, 139-143
[4] Mrozińska M.,Stopiński M,Mik E.: „Przeziębienie”, Przewodnik Lekarza 2003, 6,9,
s.20-27
[5] Douglas R., Hemila H: „Vitamin C for Preventing and Treating the Commom Cold”, PLoS Medicine, June 2005, Volume 2, Issue 6, e168
[6] Maggini S, Beveridge S, Suter M: „A Combination of High-dose Vitamin C Plus Zinc for the Common Cold”, The Journal of International Medical Research, Volume 40, Number 1, January 2012 , pp. 28-42(15)
[7] Konopacka M: ,,Rola witaminy C w uszkodzeniach oksydacyjnych DNA”, Postępy Hig Med Dosw. , 2004; 58: s.343-348
[8] Guogang Li, Lan Li, Chaohui Yu and Li Che: „ Effect of vitamins C and E supplementation on Helicobacter pylori eradication: a metaanalysis”, British Journal of Nutrition / Volume 106 / Issue 11 / December 2011, pp 1632 – 1637
[9] Dr Frederik R. Klenner: „Zastanawiając się nad właściwą diagnozą przepisz tym czasem witaminę C”, Newsletter dla ludzi myślących -Wydanie dla klubowiczów CV/CF nr 4 (17) – kwiecień 2005
[10] Chen P., Stone J., Sullivan G., Drisko J.A., Chen Q.: „Anti-cancer effect of pharmacologic ascorbate and its interaction with supplementary parenteral glutathione in preclinical cancer models”, Free Radical Biology and Medicine, Volume 51, Issue 3, 1 August 2011, Pages 681–687
[11] UrivetzkyM., Kessaris D., Smith AD.: „Ascorbic acid overdosing: a risk factor for calcium oxalate nephrolithiasis”, J Urol. 1992 May;147(5):1215-8