Wstęp:
Czynnikiem wpływającym na rozwój organizmu człowieka jest prawidłowe żywienie. Ma ono istotny wpływ na aktywność enzymów, układ immunologiczny i endokrynny już w okresie życia płodowego, a także w pierwszych latach życia. Nienasycone kwasy tłuszczowe mają kluczowe znaczenie dla wzrostu i rozwoju niemowląt, dzieci i osób dorosłych.
U osób dorosłych wykazano, że duże spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i małe spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych zwiększa ryzyko chorób układu krążenia. Obserwacje te można odnieść w stosunku do dzieci, opierając się na wczesnych zmianach miażdżycowych, które są stwierdzane już w tym okresie życia. Odpowiednie dostarczanie kwasu dokozaheksaenowego , który jest długołańcuchowym wielonienasyconym kwasem tłuszczowym należącym do rodziny n-3 warunkuje prawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego [1].
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie współczesnych poglądów na temat korzystnego działania kwasów omega-3 na stan zdrowia dzieci.
Wpływ na układ krążenia:
Narażenie na czynniki ryzyka związane z chorobami sercowo-naczyniowymi u dzieci i młodzieży oraz zapadalność na nie w wieku dorosłym są przedmiotem wielu badań. Jedynie wieloletnie badania mogą wykazać powiązanie żywienia od najmłodszych lat z odległymi efektami zdrowotnymi. W badaniach autopsyjnych zaobserwowano zmiany miażdżycowe u dzieci i młodzieży w wieku od 1 do 13 roku życia. Stwierdzono, że poziom cholesterolu w surowicy był w normie, natomiast występowały zmiany miażdżycowe w aorcie brzusznej. W jednej grupie dzieci zastąpiono podawanie nasyconych kwasów tłuszczowych produktami, które zawierają sterole roślinne należące do rodziny n-3 [2]. Zaobserwowano obniżenie stężenia całkowitego cholesterolu i cholesterolu LDL. Badania przeprowadzone u dzieci w wieku 13 – 16 lat dowiodły, że dzieci karmione piersią miały niższe stężenie cholesterolu oraz białka CRP w surowicy. Na tej podstawie stwierdzono korzyści karmienia mlekiem matki w zaburzeniach gospodarki lipidowej i miażdżycy [3].
Wpływ na ośrodkowy układ nerwowy:
Zwiększone zapotrzebowanie na wielonienasycone kwasy tłuszczowe wykazują wcześniaki ze względu na odkładanie tych kwasów w szybko rosnących tkankach, np. w mózgu. Z tego względu też uważa się, iż mieszanki stosowane do karmienia wcześniaków powinny być wzbogacone wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi, ponieważ ich niedobór prowadzi do zaburzeń w rozwoju, a także funkcjonowaniu układu nerwowego u wcześniaków. Jednak dzieci urodzone o czasie, które były karmione mieszankami sztucznymi mogą również wykazywać niedobory wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, dlatego zalecana jest też suplementacja tymi kwasami w mieszankach dla niemowląt [4].
Wpływ na częstość infekcji:
Stosowanie mieszanek żywieniowych z kwasem dekozaheksaenowym i arachidonowym spowodowało zmniejszenie częstości infekcji u niemowląt. Badania przeprowadzone u dzieci w wieku od 18 – 36 m.ż., które otrzymywały dawki 130 mg DHA, wykazały niższą częstość infekcji dróg oddechowych w porównaniu z dziećmi nieotrzymującymi wzbogaconych mieszanek [1].
Wpływ na procesy widzenia:
Noworodki po urodzeniu nie mają pełnego widzenia. Pełna ostrość wzroku następuje dopiero ok. 100 tygodni po urodzeniu. Do dojrzewania komórek fotowrażliwych konieczna jest kluczowa substancja, jaką jest DHA. Kwas ten odpowiedzialny jest za prawidłowe stężenie rodopsyny w zewnętrznych pręcikach siatkówki, co ma bardzo duży wpływ na ostrość widzenia. Przeprowadzone badania dotyczące rozwoju ostrości widzenia wykazały pozytywny efekt suplementacji DWKT dzieci urodzonych o czasie i wcześniaków. Do zapewnienia optymalnego dojrzewania narządu wzroku niemowlęcia proponuje się suplementację diety matki ciężarnej i karmiącej [5].
Wpływ na inne procesy rozwoju u dzieci:
Kwasy omega – 3 odgrywają bardzo dużą rolę w regulacji wzrostu i regeneracji tkanek oraz oddziałują na układ immunologiczny. W związku z tym wzrosło zainteresowanie rolą LC – PUFA w rozwoju chorób zapalnych wieku dziecięcego, takich jak alergie pokarmowe, wyprysk, atopowe zapalenie skóry i astma. Wyżej wymienione kwasy są odpowiedzialne za właściwy rozwój płodu, za wyższą średnią masę urodzeniową noworodka oraz prawidłowy rozwój małego dziecka. Mają duży wpływ na rozwój funkcji poznawczych, rozwój fizyczny i psychoruchowy. U małych dzieci kwasy omega – 3 zawarte w pożywieniu przyśpieszają procesy myślowe, poprawiają zdolność zapamiętywania i koncentrację. Ponadto regulują sen, łagodzą stres i nadpobudliwość dziecięcą. Przeprowadzone badania dowiodły, że suplementacja tymi kwasami i flawonoidami może prowadzić do zmniejszenia objawów zespołu ADHD [6] .
Podsumowanie:
Źródłem kwasów omega – 3 dla matek karmiących i kobiet w ciąży są ryby morskie. Wskazana jest również suplementacja preparatami zawierającymi te kwasy. Mleko matki ma najlepszy skład tłuszczów. Do drugiego roku życia dzieci powinny spożywać kwasy EPA i DHA w mieszankach mlecznych lub w postaci suplementów. Od 7 roku życia dzieciom zaleca się spożywać ryby morskie przynajmniej 2 razy w tygodniu. Są to: sardynki, śledzie, makrele, dorsze i halibuty.
Eksperci Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego zalecają w codziennym żywieniu kobiet w ciąży i niemowląt od 6 tygodnia życia łączne spożycie kwasów EPA i DHA od 1,0 do 1,5 g [7].
Bibliografia:
- ↑ Socha P, Jańczyk W. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe w żywieniu dzieci i młodzieży. Stand. Med. Pediatr. 2012: 9 (2): 203-208.
- ↑ Napoli C, Glass CK, Witztum JL i wsp. Influence of material hypercholesterolemia during pregnancy on progression of early atherosclerotic lesion in children study. Lancet 1999; 34:1234-1241.
- ↑ Singal A, Cole T.J. Breastmilk feeding and lipoprotein profile in adolescents born preterm: follow-up of a prostive randomized study. Lanced 2004, 363: 1571-1578.
- ↑ Socha J. Żywienie a rozwój dziecka w pierwszym roku życia. Standardy Medyczne 2003; 9 supl: 57-61.
- ↑ Belkind-Gerson J, Fatty acids and neurodevelopment. Pediatr Gastroenterol Nutr. 2008; 47: 57-59.
- ↑ Innis S.M, The role of dietary n-6 and n-3 fatty acids in the developing brain. Dev. Neurosci. 200; 5-6: 474-480.
- ↑ Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego I Polskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą. Czynniki Ryzyka 2007; 1: 3-4.