W latach sześćdziesiątych, krótko po wprowadzeniu doustnych środków antykoncepcyjnych, pojawił się pierwszy artykuł opisujący zakrzepicę żylną oraz zator płucny. Następnie opisano zawał mięśnia sercowego oraz wylew jako skutek zażywania doustnych środków antykoncepcyjnych. Obserwacje te doprowadziły do wielu epidemiologicznych i klinicznych badań dotyczących zakrzepicy żylnej i stosowania środków antykoncepcyjnych, doprowadziło to także do opracowania oraz wprowadzenia nowych środków antykoncepcyjnych zawierających mniejszą ilość estrogenów, które z początku były uważane za dużo bezpieczniejsze.
Kolejne badania zmieniły koncepcję na temat tego, że doustne środki antykoncepcyjne o obniżonej zawartości estrogenów nie powodują zakrzepicy żylnej. Badania te zawierały epidemiologiczne dane sugerujące, że pewne progesterony mogą zwiększać ryzyko zakrzepicy [1]. Doustne środki antykoncepcyjne mogą zawierać różne rodzaje progestagenów. Doustne środki antykoncepcyjne pierwszej generacji zawierały lynestrenol, są one obecnie rzadko stosowana. Doustne środki antykoncepcyjne drugiej generacji, które są powszechnie stosowane, zawierają lewonorgestrel lub, rzadziej, norgestrel. Doustne środki antykoncepcyjne trzeciej generacji, zawierające desogestrel lub gestoden, są także szeroko stosowane. Od 1995 roku, są dostępne liczne raporty w sprawie różnic w ryzyku powstania zakrzepicy naczyń żylnych między drugą a trzecią generacją doustnych środków antykoncepcyjnych. Stwierdzono, że występuje dwa razy większe ryzyko powstania zakrzepicy żylnej po zażywaniu doustnych środków antykoncepcyjnych trzeciej generacji niż środków zawierających lewonorgestrel [2].
Zakrzepica tętnicza jest również niepożądanym efektem stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych, jednak czynniki ryzyka prowadzące do jej powstania różnią się od czynników warunkujących powstanie zakrzepicy naczyń żylnych. Przykładem może być to, że palenie papierosów oraz zażywanie środków antykoncepcyjnych może doprowadzić do zawału serca jednak nie prowadzi to do zakrzepicy naczyń tętniczych [1].
Estrogen zwiększa krzepliwość poprzez stymulacje produkcji czynników krzepnięcia zwłaszcza czynnika VII i VIII i fibrynogenu [3]. Istnieje, więc silna zależność pomiędzy dawką estrogenu i ryzykiem choroby zakrzepowo zatorowej. Progestagen natomiast wpływa na zakrzepice poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych, co skutkuje kolejno zaleganiem krwi i zakrzepicą [5].
Ryzyko zakrzepicy różni się w zależności od typu progestagenu, dawki estrogenu oraz czasu użytkowania. Według dwóch opublikowanych on line badań, które dotyczyły zdrowych kobiet w przedziale wiekowym 15-50 lat ryzyko zakrzepicy wzrasta pięciokrotnie u korzystających z dostępnych doustnych środków antykoncepcyjnych w stosunku do kobiet nie stosujących antykoncepcji hormonalnej. Poziom ryzyka różni się w zależności od typu progestagenu i dawki estrogenu. Częstość występowania zakrzepicy malała wraz z mniejszą dawka estrogenu i krótszym czasem stosowania. Dla kobiet z prawidłową masa ciała, bez predyspozycji genetycznych do zakrzepicy zaleca się małe dawki estrogenów w pigułkach jako antykoncepcję pierwszego wyboru. W przypadku kobiet z predyspozycją genetyczną do zakrzepicy zaleca się stosowanie tylko progestagenowe środki [6]. Reasumując jest prawdopodobne, że wraz ze zmianami w lipidach i zmianami ciśnienia krwi, hormonalno- zależny wzrost współczynnika VII i innych czynników krzepnięcia może być jednym z powodów zwiększonego ryzyka wystąpienia zakrzepicy wśród stosujących doustne środki antykoncepcyjne [3].Wg innych opublikowanych badań u osób otyłych również występuje zwiększony poziom czynników krzepnięcia, co dodatkowo potęguje ryzyko zakrzepicy związane z doustna antykoncepcją( 10- krotny wzrost ryzyka).Ze względu na synergistyczny wpływ otyłości i doustnej antykoncepcji wśród kobiet z BMI powyżej 25 kg / m ta metoda antykoncepcji nie powinna być zalecana [4].
PIŚMIENNICTWO:
[1] A van Hylckama Vlieg, Helmerhorst F.M, Vandenbroucke J.P, Doggen C.J.M, Rosendaal F.R. The venous thrombotic risk of oral contraceptives, effects of oestrogen dose and progestogen type: results of the MEGA case-control study. BMJ. 2009; 339: b2921
[2] Vandenbroucke J.P, Bloemenkamp W.M, Helmerhorst F.M, Rosing J, Kitty W.M, Middeldorp S, Bonno N, Rosendaal F.R. Oral Contraceptives and the Risk of Venous Thrombosis. N Engl J Med 2001; 344:1527-1535
[3]Am J Obstet Gynecol. Oral contraceptives, clotting factors, and thrombosis. 1982 Mar 15;142(6 Pt 2):758-61.
[4] Abdollahi M, Cushman M, Rosendaal FR. Obesity: risk of venous thrombosis and the interaction with coagulation factor levels and oral contraceptive use. Thromb Haemost. 2003 Mar;89(3):493-8.
[5]http://chealth.canoe.ca/channel_section_details.asp?text_id=3198&channel_id=7&relation_id=25710
[6]http://www.modernmedicine.com/modernmedicine/Contraception/ArticleNewsFeed/article/detail/619281